با وجودی‌که قاره آفریقا زادگاه بیش از یک چهارم جمعیت جهان است، فقط حدود سه درصد از تجارت جهانی را به خود اختصاص می‌دهد. رهبران کسب و کار به مناسبت روز دستورکار تجارت جهانی ICC در «نایروبی»، «کنیا» در خصوص نقش تجارت بر ایجاد اشتغال و رشد در آفریقا، گفت‌وگو کردند.
اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC)، هفتم ماه ژوئن 2017 (هفدهم خردادماه 1396)، با برپایی مجموعه مذاکرات سطح بالا درباره آینده تجارت جهانی و نظام تجاری مبتنی بر قوانین، میزبان جمعی از رهبران کسب و کار محلی و جهانی در «نایروبی»، «کنیا» بود. «روز دستورکار تجارت جهانی» با همکاری اتاق بازرگانی و صنعت قطر و ائتلاف بخش خصوصی کنیا برگزار شد. این رویداد با تمرکز بر آفریقا به بررسی نقش تجارت بر رشد اقتصادی در سراسر این قاره پرداخت.
در اینجا به اختصار به بررسی پنج دلیل اهمیت موضوعات تجاری در آفریقا می‌پردازیم:
1) تجارت، صدها میلیون نفر را از فقر نجات داده است
تجارت در طول تاریخ اغلب به عنوان یکی از موفق‌ترین کاتالیزورهای ضد فقر عمل کرده و طبق آمارها، نزدیک به یک میلیارد نفر را از فقر نجات داده است. بسیاری از ذینفعان آن در سراسر آسیا وجود دارند چراکه ادغام بیشتر تجارت این منطقه در بازارهای جهانی، منجر به رشد نابرابر و توسعه «چین» و دیگر اقتصادهای نوظهور شده است. در حالی که طی دهه‌های اخیر نرخ فقر در سطح جهان کاهش یافته است، 40 درصد از مردم ساکن در کشورهای جنوب صحرای آفریقا در فقر مطلق به سر می‌برند.
بسیاری اقتصاددانان معتقدند که تجارت، با توجه به پیشینه قابل توجه خود، کلید چشم‌اندازهای اقتصادی بسیاری از کشورهای آفریقایی است. «اکینوومی ادسینا»، رئیس بانک توسعه آفریقایی می‌گوید که قانون ایالات متحده آمریکا، دسترسی به تجارت ترجیحی را برای کشورهای آفریقایی فراهم کرده است؛ در حال حاضر صادرات غیرنفتی کشورهای آفریقایی به ایالات متحده آمریکا سالانه به 5/4 میلیارد دلار رسیده و مشاغل بی‌شماری را پدید آورده است. با توجه به نرخ بالای رشد جمعیت و منابع عظیم، برقراری روابط تجاری بیشتر می‌تواند موجب اشتغال‌زایی انبوه و نجات بسیاری مردمان این قاره از فقر شود.
2) آفریقا کمتر در تجارت جهانی مطرح شده است
با وجود این واقعیت که آفریقا بیشتر از یک چهارم جمعیت جهان را در خود جای داده (جمعیتی که به سرعت در حال رشد است)، سهم این قاره در تجارت جهانی کالا تنها 3/3 درصد در سال 2014 بوده است. علاوه بر این، با وجودی‌که یکپارچگی اقتصادی منطقه‌ای اغلب از ضرورت‌های توسعه به شمار می‌رود، اما کشورهای آفریقایی به سختی به تجارت با یکدیگر می‌پردازند. تجارت در داخل آفریقا تنها 10 درصد از کل تجارت این قاره است و بیشترین صادرات آفریقا به کشورهای پیشرفته جهان می‌رود.
3) موافقت‌نامه تسهیل تجارت WTO، پتانسیل بالایی برای آفریقا دارد
موافقت‌نامه تسهیل تجارت (TFA) سازمان تجارت جهانی (WTO)، یک پیمان جهانی درباره اقدامات مرزی است که با هدف تسهیل تجارت برای بنگاه‌ها از اوایل سال 2017 اجرا شد. این موافقت‌نامه بازی را به نفع آفریقا تغییر می‌دهد چراکه این قاره خاستگاه بعضی از پیچیده‌ترین رویه‌های تجارت فرامرزی در جهان است. تأخیر گمرکی در جنوب صحرای آفریقا بیشتر از سایر نقاط جهان به طول می‌انجامد تا جایی‌که به طور متوسط، پانزده روز برای ورود کالا از گمرک زمان می‌برد.
رویه‌های مرزی وقت‌گیر و مبهم، به بیشتر بنگاه‌های کوچک و متوسط (SMEs) آسیب می‌رسانند. اغلب این بنگاه‌ها از منابع یا مناسباتی که فعالان بزرگتر در ارتباط با گمرک از آن بهره می‌برند، محرومند. هموار نمودن زمین بازی از طریق قوانین شفاف و ساده‌تر به این معناست که بسیاری از بنگاه‌های کوچک و متوسط (SMEs) آفریقایی می‌توانند برای اولین بار محصولات خود را به بازارهای جهانی، صادر کنند. سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) برآورد می کند که اجرای موافقت‌نامه تسهیل تجارت (TFA) شمار صادرات محصولات از جنوب صحرای آفریقا را تا 16 درصد افزایش می‌دهد. این در حالیست که تعداد مقاصد صادراتی نیز تا 28 درصد افزایش خواهد یافت.
4) آفریقا از شکاف تأمین مالی تجارت، رنج می‌برد
تجارت جهانی به شدت به منابع معتبر تأمین مالی وابسته است؛ چراکه بانک‌ها از طریق برقراری ارتباط بین تولید کالا، باربری و پرداخت، به کاهش ریسک‌های تجاری کمک می کنند. این امر به‌ویژه در آفریقا واقعیت دارد زیرا ریسک‌های این منطقه با وجود رشد شکاف تأمین مالی که اکنون به 6/1 تریلیون دلار رسیده، بیشتر از سایر مناطق است و دسترسی به تأمین مالی مورد نیاز برای فعالان این قاره را دشوار نموده است.
با توجه به بررسی جهانی 2016 ICC درباره تأمین مالی تجاری، اثرات ناخواسته مقررات جهانی جرائم مالی موجب شده که بانک های بین‌المللی از کشورهای پرخطر، خارج شوند. اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) همگام با تلاش سازمان ملل متحد، اقدام به بررسی علل شکاف تأمین مالی تجاری نمود. شکاف تأمین مالی تجاری، بیشترین آسیب را به اقتصادهای در حال توسعه آفریقایی وارد کرده است.
5) تجارت دیجیتالی می تواند اقتصادهای آفریقایی را دگرگون سازد
پیشرفت تجارت الکترونیکی، کشورهای سراسر جهان را فراگرفته و در برخی موارد موجب رشد بنگاه‌های کوچک و متوسط (SMEs) شده است. برآوردها در «چین» نشان می‌دهد که غول اینترنتی علی بابا، در کشور خود 33 میلیون شغل ایجاد کرده و هر فروشنده ثالث نیز با استفاده از این امکان حداقل سه شغل بیشتر پدید آورده است. بازرگانی الکترونیکی نیز به شدت بین‌المللی است. بنگاه‌هایی که از امکانات فروش آنلاین استفاده می‌کنند تا پنج برابر بیشتر از شرکت‌هایی که در اینترنت حضور ندارند، اقدام به صادرات نموده‌اند.
در شرایطی که دسترسی به اینترنت به سرعت در سراسر آفریقا ادامه می‌یابد، شرکت های محلی به طور مستقیم و آسانتر، قادر به برقراری روابط با تأمین‌کنندگان داخلی و مشتریان خارجی خواهند بود. پتانسیل بزرگ بازرگانی الکترونیکی برای آفریقا به این معناست که موضوعات تجاری بیشتر از هر زمان دیگری در این قاره اهمیت دارند، هر چند که پیشرفت ساختارهای زیربنایی و نظارتی برای بسیاری از کشورهای آفریقایی ضرورت دارد تا بتوانند از مزایای فن‌آور‌ی‌های جدید به طور کامل بهره‌مند شوند.
